20) ความรู้ด้านดาราศาสตร์และแผนที่โลกแบนในยุคเริ่มต้น

ยุคเริ่มต้นดาราศาสตร์

ตามประวัติศาสตร์แล้วยุคเริ่มต้นของการศึกษาเรื่องดวงดาวบนท้องฟ้าเกิดจากจุดเดียวกัน โดยมีหลักฐานมาตั้งแต่ยุคสุเมเรียน (ประมาณ 3,500 ปีก่อนคริสตกาล) มีที่ตั้งถิ่นฐานที่เมืองบาบิโลนอยู่ปากแม่น้ำไทกรีส-ยูเฟรทีส อย่างที่ทราบกันดีชาวสุเมเรียนเป็นชนชาติที่มีอารยธรรมสูง มีระบบการปกครองแบบนครรัฐ มีการทำชลประทาน มีความสามารถทางการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์ มีการคิดค้นการใช้ตัวเลข ชาวสุเมเรียนนิยมใช้เลขฐาน 60 ซึ่งเป็นหลักการของการนับเวลามาจนถึงปัจจุบัน นอกจากนั้นยังเป็นพื้นฐานของการแบ่งวงกลมให้เป็น 360 องศา (ก็คือ 6 x 60) (1)

ชาวสุเมเรียนยังประติษฐ์ตัวอักษรที่เรียกว่าคูนิฟอร์ม (cuneiform) โดยใช้ปลายไม้กดให้เป็นรอยในแผ่นดินเหนียว พวกเขามีระบบการชั่ง ตวง วัด และพบว่าพวกเขาได้สร้างสรรค์วรรณกรรมขึ้นมาเป็นเรื่องแรกของโลกคือเรื่องมหากาพย์กิลกาเมซ (Gilgamesh epic) ที่เขียนบนแผ่นดินเผาขนาดใหญ่ 12 แผ่น ทั้งหมดเป็นจำนวน 3,000 บรรทัด (1)

Writing Cuneiform

https://www.youtube.com/watch?v=HbZ2asfyHcA

ชาวสุเมเรียนประดิษฐ์ปฏิทินขึ้นมาใช้เป็นครั้งแรกจากการสังเกตการโคจรของดวงจันทร์ จึงเรียกว่าปฏิทินจันทรคติ (lunar calendar) ในหนึ่งปีมี 12 เดือน และในหนึ่งเดือนมี 29 1/2 วัน  ดังนั้นในหนึ่งปีจึงมีทั้งหมด 354 วัน ต่างกับปฏิทินแบบสุริยคติที่มี 365 1/4 วัน ในหนึ่งเดือนแบ่งออกเป็น 4 สัปดาห์ สัปดาห์ละ 7 - 8 วัน ในหนึ่งวันแบ่งออกเป็น 12 ชม. (1 ชม. เท่ากับ 2 ชม.ในยุคปัจจุบัน) และแบ่งเป็นกลางคืน 6 ชม. และกลางวัน 6 ชม. (1) การคิดค้นปฏิทินและเวลานี้เป็นเรื่องสำคัญมากต่อการทำเกษตรกรรม เพราะต้องพึ่งพาธรรมชาติจึงจำเป็นต้องเข้าใจระบบฤดูกาล และปฏิทินจันทรคติถือเป็นปฏิทินที่เก่าแก่ที่สุด (2)

https://slideplayer.com/slide/4738888/

องค์ความรู้ด้านดาราศาสตร์ในปัจจุบันมีรากฐานมาจากบันทึกการสังเกตดวงดาวของชาวบาบิโลเนียน เนื่องจากมีการค้นพบแผ่นตัวอักษรคูนิฟอร์มที่มีบันทึกเกี่ยวกับดวงดาวมาตั้งแต่ยุคก่อนบาบิโลน (เรียกว่ายุค Neo-Assyrian) และในช่วง 750 - 600 ปีก่อนคริตศักราชจนถึงปีค.ศ. 75 มีการค้นพบแผ่นบันทึกเหล่านี้มากกว่า 4,000 ชิ้นจากเมืองบาบิโลน และอีกหลายร้อยชิ้นจากเมืองอื่น ๆ (3) 

http://www.ifa.hawaii.edu/users/joseph/1.%20Babylonians.pdf

แผ่นบันทึกเหตุการณ์สุริยุปราคาเต็มดวงเมื่อวันที่ 15 เม.ย. 136 ปีก่อนคริสตกาล

https://www3.astronomicalheritage.net/index.php/show-theme?idtheme=12

แผนที่โลกแบน

นอกจากนั้นยังมีนักโบราณคดีชาวอิรักชื่อว่า Hormuzd Rassam ค้นพบแผ่นดินเหนียวของชาวสุเมเรียนที่ระบุได้ว่าเป็นแผนที่โลกที่มีลักษณะแบน ซึ่งน่าจะถูกทำขึ้นมาในช่วงปลายอารยธรรมบาบิโลเนียน (ประมาณ 600-500 ปีก่อนคริสตกาล) โดยมีแผ่นดินบาบิโลนอยู่ตรงกลางแล้วมีมหาสมุทรล้อมรอบเป็นวงกลม นอกจากนั้นยังมีส่วนที่เป็นดาว 7 แฉกระบุว่าเป็นเกาะแต่ก็ไม่มีใครรู้จัก (4)

The Map of the World ของอารยธรรมบาบิโลเนียถูกเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ The British Museum 

http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=362000&partId=1

https://geekydementia.wordpress.com/2014/11/27/babylonian-map-of-the-world/

นอกจากนั้นในอารยธรรมอื่น ๆ ก็มีการค้นพบแผนที่ของโลกที่มีลักษณะแบนจากหลายแหล่ง เช่น 

และก็น่าแปลกใจที่อารยธรรมในหลาย ๆ ยุคบรรยายรูปร่างสัณฐานของโลกออกมาคล้าย ๆ กัน

และข้อมูลเหล่านี้ก็ตกทอดมาเป็นความเชื่อของคนในแต่ละยุคสมัยผ่านศาสนาของแต่ละชาติ แต่มีอยู่อารยธรรมเดียวที่ต่างกับคนอื่น คืออารยธรรม NASA ในยุคปัจจุบันนี่แหละ ยกตัวอย่างคำอธิบายของลักษณะของโลกตามข้อมูลในคัมภีร์ไบเบิล หลัก ๆ คือโลกมีลักษณะแบนเหมือนแผ่นดิสก์ (disc) ไม่ขยับ ไม่เคลื่อนที่ แต่ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ มีโดมครอบอยู่ (หรือเรียกว่า firmament) ดวงจันทร์มีแสงในตัวเอง ฯลฯ (ฉบับ King James ระบุว่ามีการกล่าวถึงลักษณะของโลกไว้ประมาณ 240 แห่ง)

ส่วนของประเทศไทยเราตามความเขื่อดั้งเดิมคือมาจากวรรณกรรมไตรภูมิพระร่วงของพระมหาธรรมราชาที่ 1 กษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัย ที่พระองค์พระราชนิพนธ์ไว้เมื่อปีพ.ศ. 1864 เป็นการรวบรวมเนื้อหามาจากคัมภีร์ต่าง ๆ ของศาสนาพุทธ โดยแบ่งโลกออกเป็น 3 ส่วน คือ กามภูมิ รูปภูมิ และอรูปภูมิ (5) ในเอกสารกาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลกของท่าน ป.อ.ปยุตฺโต ได้บรรยายไว้ว่า พระมหาธรรมราชาลิไท (ลือไท) นั้น

"เป็นพระมหากษัตริย์ไทยพระองค์แรกที่ทรงผนวชและทรงพระราชนิพนธ์ไตรภูมิพระร่วง (เรียกเป็นคำบาลี ว่า “เตภูมิกถา”, บรรยายการเว้นชั่ว ทำดี ให้เจริญสูงขึ้น ไปในไตรภูมิ จนในที่สุดพ้นจากการว่ายเวียนเปลี่ยนแปลง ในไตรภูมินั้น" (2)

แม้ว่าในเรื่องไตรภูมิพระร่วงจะมีการบรรยายเกี่ยวกับลักษณะของโลกไว้ไม่มากเท่ากับในคัมภีร์ไบเบิลแต่ข้อมูลหลักก็คล้ายกันคือ โลกเป็นแผ่นดินลอยอยู่ในน้ำ มีน้ำล้อมรอบและมีดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ลอยอยู่ในอากาศ ด้านบนมีเขาจักรวาลครอบไว้อีกที และประเด็นสำคัญคือข้อมูลในไตรภูมิพระร่วงสอนวิธีให้มนุษย์หลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดในโลกแห่งนี้ ซึ่งเป็นความเชื่อที่พุทธศาสนิกชนยึดถือปฏิบัติกันมาตลอด

อ้างอิง

1) http://civilizationwe.blogspot.com/2012/07/blog-post.html
2) กาลานุกรม พระพุทธศาสนาในอารยธรรมโลก

http://www.watnyanaves.net/uploads/File/books/pdf/chronology_of_buddhism_in_world_civilisation.pdf

3) https://www3.astronomicalheritage.net/index.php/show-theme?idtheme=12

4) http://www.myoldmaps.com/maps-from-antiquity-6200-bc/title-babylonian-world-map/103babylonian-world-map.pdf

5) https://th.wikipedia.org/wiki/ไตรภูมิพระร่วง